บันทึกการสร้างภาพยนตร์สารคดี เรื่อง บูชา
ประเภทงานวิจัย:งานวิจัย
ปีที่เผยแพร่:2019
ระดับงานวิจัย:ระดับชาติ
คำสำคัญ:บูชา/ภาพยนตร์สารคดี/การปฏิบัติการภาพยนตร์สารคดี, worship/Documentary Film/Documentary Practice/Cinema-Verite (Direct Cinema)/Docu-fiction, Docu-drama, Hybrid Cinema
บทคัดย่อ:
ภาพยนตร์เรื่อง บูชา (Worship) เป็นภาพยนตร์สารคดีที่มีจุดเริ่มต้นมาจากความสงสัยต่อการมีอยู่ของพระสงฆ์ในปัจจุบันว่าจำเป็นมากน้อยแค่ไหน และพระสงฆ์ส่วนใหญ่ได้ทำหน้าที่อะไรในสังคมไทยปัจจุบัน ยุคสมัยที่พระส่วนใหญ่หรือเกือบทั้งหมดไม่ได้ทำหน้าสั่งสอนเทศนาหรือทำให้เห็นถึงรูปแบบการใช้ชีวิตทางเลือกอื่นๆที่แตกต่างออกไป นอกจากประกอบพิธีทางศาสนาในวาระโอกาสต่างๆ รวมถึงความสงสัยต่อวัดที่ไม่ได้มีความแตกต่างจากบ้านของฆราวาสเท่าไหร่นักซึ่งต่างมีเครื่องอำนวยความสะดวกเหมือนกัน หรือบางวัดก็อาจจะมีมากกว่า แต่ว่าในที่สุดได้พัฒนาเนื้อหาของสารคดีให้กว้างขึ้นเป็นภาพรวมของสังคมไทยผ่านการกราบไหว้บูชาสิ่งต่างๆ ไม่เพียงแค่เรื่องที่เป็นกิจกรรมของพระสงฆ์เท่านั้น
โดยภาพยนตร์สารคดีเรื่องนี้ต้องการนำเสนอให้เห็นถึงความเชื่อ ความศรัทธาของคนที่มีต่อศาสนา เทพเจ้า เจ้าพ่อ เจ้าแม่ ผ่านการแสดงออกด้วยการเคารพบูชาด้วยวิธีต่างๆ แต่ทั้งนี้ทั้งนั้นได้แต่งเรื่องราวเสริมลงไปเพื่อนำเสนอความคิดเห็นส่วนตัวลงไปด้วย นอกจากที่จะปรากฎให้เห็นในส่วนเหตุการณ์จริงอื่นๆผ่านมุมกล้องและการตัดต่ออยู่แล้ว ซึ่งเป็นรูปแบบที่ผู้วิจัยต้องการที่จะทำ ด้วยเห็นว่าคุณค่าภาพยนตร์สารคดีในฐานะที่เป็นงานศิลปะควรมีความคิดเห็นของผู้สร้างด้วยมากกว่าการบันทึกความจริง
จากจุดเริ่มต้นดังที่กล่าวมาสู่ความตั้งใจที่จะให้ภาพยนตร์ปรากฎแก่สายตาผู้ชมทั้งในและต่างประเทศ แม้บางเหตุการณ์อาจจะดูไม่เหมาะสมในแง่ที่ทำให้ศาสนาหรือภาพลักษณ์อันงดงามของประเทศเสื่อมเสีย แต่ด้วยเจตนาที่เห็นว่าการเปิดเผยให้เห็นถึงสิ่งที่เสื่อมเสีย น่าจะนำไปสู่การยอมรับความจริงและทำการแก้ไข แต่นอกเหนือจากนั้นสิ่งที่เพิ่มเติมเข้ามาระหว่างถ่ายทำบางเหตุการณ์ก็ทำให้เห็นถึงความสวยงามของการบูชาด้วยเช่นกัน แต่เป็นการมองในฐานะที่เป็นประเพณีและวัฒนธรรม ไม่ใช่เป็นการมองในแง่ของพิธีกรรมทางศาสนา แม้ว่าการจัดงานในปัจจุบันทั้งจะรวมทั้งสองด้านเข้าด้วยกันจนแยกไม่ออกก็ตาม
โดยสรุป บันทึกการสร้างภาพยนตร์สารคดีเรื่อง บูชา นี้จะกล่าวถึงการสร้างภาพยนตร์เรื่องหนึ่งทั้งทางด้านเนื้อหาและรูปแบบ แต่คุณค่าใดๆที่จะมีหรือไม่มี ผู้วิจัยก็ได้พยายามทำอย่างเต็มที่ในตัวภาพยนตร์ ซึ่งควรได้แสดงออกมาด้วยตัวมันเองเสียก่อน ถ้อยคำเอ่ยอ้างความดีชั่วใดๆคงไม่มีประโยชน์ ถ้าไม่ได้ปรากฏให้เห็นในภาพยนตร์ แต่ก็หวังว่าเมื่อได้ชมภาพยนตร์แล้วมาอ่านบทบันทึกนี้ก็อาจจะทำให้รู้ถึงที่มาที่ไป แนวคิดการทำงานในแต่ละฉาก แต่ข้อจำกัดหรือข้อบกพร่องในการทำงานขั้นตอนต่างๆ ซึ่งนั่นก็อาจจะมีประโยชน์บ้างไม่มากก็น้อย
โดยภาพยนตร์สารคดีเรื่องนี้ต้องการนำเสนอให้เห็นถึงความเชื่อ ความศรัทธาของคนที่มีต่อศาสนา เทพเจ้า เจ้าพ่อ เจ้าแม่ ผ่านการแสดงออกด้วยการเคารพบูชาด้วยวิธีต่างๆ แต่ทั้งนี้ทั้งนั้นได้แต่งเรื่องราวเสริมลงไปเพื่อนำเสนอความคิดเห็นส่วนตัวลงไปด้วย นอกจากที่จะปรากฎให้เห็นในส่วนเหตุการณ์จริงอื่นๆผ่านมุมกล้องและการตัดต่ออยู่แล้ว ซึ่งเป็นรูปแบบที่ผู้วิจัยต้องการที่จะทำ ด้วยเห็นว่าคุณค่าภาพยนตร์สารคดีในฐานะที่เป็นงานศิลปะควรมีความคิดเห็นของผู้สร้างด้วยมากกว่าการบันทึกความจริง
จากจุดเริ่มต้นดังที่กล่าวมาสู่ความตั้งใจที่จะให้ภาพยนตร์ปรากฎแก่สายตาผู้ชมทั้งในและต่างประเทศ แม้บางเหตุการณ์อาจจะดูไม่เหมาะสมในแง่ที่ทำให้ศาสนาหรือภาพลักษณ์อันงดงามของประเทศเสื่อมเสีย แต่ด้วยเจตนาที่เห็นว่าการเปิดเผยให้เห็นถึงสิ่งที่เสื่อมเสีย น่าจะนำไปสู่การยอมรับความจริงและทำการแก้ไข แต่นอกเหนือจากนั้นสิ่งที่เพิ่มเติมเข้ามาระหว่างถ่ายทำบางเหตุการณ์ก็ทำให้เห็นถึงความสวยงามของการบูชาด้วยเช่นกัน แต่เป็นการมองในฐานะที่เป็นประเพณีและวัฒนธรรม ไม่ใช่เป็นการมองในแง่ของพิธีกรรมทางศาสนา แม้ว่าการจัดงานในปัจจุบันทั้งจะรวมทั้งสองด้านเข้าด้วยกันจนแยกไม่ออกก็ตาม
โดยสรุป บันทึกการสร้างภาพยนตร์สารคดีเรื่อง บูชา นี้จะกล่าวถึงการสร้างภาพยนตร์เรื่องหนึ่งทั้งทางด้านเนื้อหาและรูปแบบ แต่คุณค่าใดๆที่จะมีหรือไม่มี ผู้วิจัยก็ได้พยายามทำอย่างเต็มที่ในตัวภาพยนตร์ ซึ่งควรได้แสดงออกมาด้วยตัวมันเองเสียก่อน ถ้อยคำเอ่ยอ้างความดีชั่วใดๆคงไม่มีประโยชน์ ถ้าไม่ได้ปรากฏให้เห็นในภาพยนตร์ แต่ก็หวังว่าเมื่อได้ชมภาพยนตร์แล้วมาอ่านบทบันทึกนี้ก็อาจจะทำให้รู้ถึงที่มาที่ไป แนวคิดการทำงานในแต่ละฉาก แต่ข้อจำกัดหรือข้อบกพร่องในการทำงานขั้นตอนต่างๆ ซึ่งนั่นก็อาจจะมีประโยชน์บ้างไม่มากก็น้อย